I.         Giriş

Ödeme Hizmetlerinde TR Karekodun Üretilmesi ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”), 21 Ağustos 2020 tarihli ve 31220 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile temel olarak 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (“6493 sayılı Kanun”) çerçevesinde üretilecek ve bu kapsamdaki ödeme hizmetleri işlemlerinde kullanılacak karekod tanımlanmakta, buna ilişkin ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektir.

II.         Yönetmelik ile Getirilen Düzenlemeler

i.         TR Karekod

Yönetmelik, 6493 sayılı Kanun çerçevesinde ödeme hizmeti kapsamına giren işlemlerde karekod kullanımının ancak “TR Karekod” ile mümkün olduğunu düzenlemektedir 1 . TR Karekod, sadece Yönetmelik’in ekinde yer alan Teknik Doküman’da yer alan usul ve esaslara göre oluşturulan karekodlarına karşılık gelmekte olup dolayısıyla işbu şartları sağlamayan karekodların ödeme işlemlerinde kullanılması mümkün olmayacaktır 2 . Yönetmelik kapsamında TR Karekod ile gerçekleştirilecek ödemeler sınırlı sayıda olmayıp işyerleri/müşteri tarafından sunulan veya kişiden kişiye ödemelerde sunulan tüm karekodlara Yönetmelik uygulanacaktır.

TR Karekod’u ise

Üretilen bu TR Karekod’un kullanılmasında ve ilgili iş akışlarında Teknik İlke ve Kurallar Rehberi uygulanacaktır. Bu rehber, ilgili sistem işleticisinin başvurusu üzerine TCMB tarafından belirlenecektir.

İşbu doküman ve rehberlere uyuma ek olarak ödeme hizmeti sağlayıcılar, TR Karekod kullanılarak yapılacak ödeme işlemlerinin karekodda yer alan bilgiler ile uyumlu şekilde gerçekleştirilmesi ve ödeme işlemi gerçekleştirilirken karekodda yer alan bilgilerin bütünlüğünün korunması başta olmak üzere TR Karekod ile yapılacak ödemelerin güvenli ve sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemleri almakla yükümlü kılınmıştır4.

Karekod, (a) statik karekod (sabit içerikli birden fazla işlemde kullanılabilen karekod) ve (b) dinamik karekod (işleme özel üretilen tek kullanımlık karekod) olarak ayrılmış olup Teknik Doküman’da detaylandırılmıştır. Statik karekod kullanılması halinde ödeme hizmeti sağlayıcıların, ilgili işyerleri  ile akdettiği çerçeve sözleşmede, karekodun fiziksel güvenliği ve okunabilirliğinin korunması amacıyla ihtiyaç duyulan tedbirlerin alınması için düzenlemelere yer vermesi gerekecektir.

Tüm bunlara ek olarak TR Karekod kullanılan hallerde ödeme hizmeti sağlayıcılarına, bildirimde  bulunma yükümlülüğü getirilmiştir. Bu bildirim yükümlülüğü uyarınca TR Karekod ile başlatılan ödeme işleminin gerçekleşmesinin ardından (hangi tarafın ödeme hizmeti sağlayıcısı olunduğuna göre) alıcıya/gönderene işlemin gerçekleştiğine dair telefon, kısa mesaj ya da uygulama gibi uygun yöntemlerle en kısa sürede bilgi sağlanması gerekmektedir. Ödeme hizmeti sağlayıcısının bu tür iletişimleri yapabilmek için alıcıdan/gönderenden ön onay alması gerekmeyecektir. Nitekim alıcı/gönderen tarafından ödeme hizmeti sağlayıcısına yönelik ret hakkı kullanılması, işbu bildirimlerin yapılmasına engel teşkil etmeyecektir.

ii.           Uyum Süreleri

Yönetmelik ile getirilen ve aşağıda belirtilen uyum süreleri uzatılabilecek olmakla beraber ilgili uzatmaların bir yılı geçmeyeceği dikkate alınmalıdır.

III.            Değerlendirmelerimiz

• Bir ödeme işleminde karekod kullanılması halinde mevzuat, Teknik Doküman ve TR Karekod Teknik İlke ve Kurallar Rehberi dokümanıyla belirlenen teknik özelliklere sahip karekodların kullanılması zorunludur.

• Karekodlarda karekod üretici kodunun bulunması zorunludur. Karekod üretici kodu sadece ödeme hizmet sağlayıcılar ve TCMB tarafından belirlenecek ödeme sistemi işleticisine (birlikte kısaca karekod üreticisi) verileceği için, karekod uygulaması gerçekleştiren üye işyerlerinin karekod üreticisi tarafından belirlenecek ödeme sistemi işleticisi ile çalışması ve sunacağı karekodlarda bu taraflardan birinin karekod üretici koduna yer vermesi zorunlu hale gelmiştir. Üye işyeri karekod uygulamasını kendisi veya üçüncü taraf uygulama sağlayıcılardan temin etse dahi kullanacağı karekodların mevzuata ve belirtilen dokümanlara uygun olması gerekmektedir. Bu doğrultuda; her halükarda karekodlarında üretici kodu kullanmak zorunda olacağı için karekod uygulaması kapsamında bir karekod üreticisi çalışmak zorunda olacaktır.

• İşyeri tarafından sunulan karekod ve müşteri tarafından sunulan karekod uygulamalarında işlemin gerçekleştirilebilmesi için karekod onaylarının Karekod Yönlendirme Sistemi üzerinden geçmesi zorunludur. BKM tarafından işletilecek olan Karekod Yönlendirme Sistemi bu işlemlerde ek maliyete sebep olabilecektir.

• İşyerlerinin ödeme kartları ya da TCMB tarafından işletilen ödeme sistemleri aracılığıyla ödeme kabul etme esnasında ödeme hizmeti sağlayıcılarının sundukları ödeme altyapısına ilave olarak farklı cihaz ve uygulamalar kullanması durumunda kullanılan ilave cihaz ve uygulamaların sahiplerine de yükümlülük getirilerek 31 Aralık 2021 tarihine kadar işyerinde Teknik Dokümanda yer alan işyeri tarafından sunulan karekod yöntemi kullanılarak ödeme yapılmasına olanak sağlayan altyapının oluşturulması için gerekli önlemlerin alınması zorunlu hale getirilmiştir.

___________________________________

1- TR Karekod, ödeme işleminin başlatılması için bir araç niteliğinde olup TR Karekod’un işbu işlemlerde kullanılabilecek olması, ilgili diğer tarafların TR Karekod kullanımına konu ödeme işlemleri ile ilgili tabi olduğu sair yasal düzenlemelerden sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.

2- Bunun tek istisnası, (i) yabancı ülke mevzuatına göre ihraç edilen ödeme araçları kullanılarak (ii) yurt içinde yapılan, (iii) işlemin taraflarından birinin yurt dışında yerleşik olduğu ve (iv) ödeme işlemi için yurt dışında yerleşik bir ödeme hizmeti sağlayıcısının altyapısından yararlanılan karekodlu ödeme işlemleridir. Bu tür ödeme işlemleri için TR Karekod kullanılması zorunlu tutulmamıştır.

3 - Bu durumda da ödeme hizmeti sağlayıcısının tabi olduğu mevzuatta dış hizmet kullanımı ile ilgili yer alan hükümlere uygunluğun sağlanması zorunlu olup işbu kapsamda herhangi bir istisna tanınmamıştır

4- Benzer yükümlülük TR Karekod kullanılarak ödeme yapılmasına imkân sunan işyerlerine de getirilmiştir.

5- Yönetmelik’e uyum kapsamında Teknik Doküman’a ve (ilgili olması halinde) ilgili ödeme sistemiyle ilgili hazırlanacak Teknik İlke ve Kurallar Rehberi’ne uyum da dikkate alınmalıdır. 

6- Ödeme hizmeti sağlayıcılar da TR Karekod ile gerçekleştirilebilecek işlemlere üst sınır getirebilecek olmakla beraber TCMB’nin belirlemekle yetkili bu üst limit, her halükarda ödeme hizmeti sağlayıcılar için doğrudan bağlayıcı olacaktır.