31.08.2020
Ödeme Hizmetlerinde TR Karekodun Üretilmesi ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik
Ödeme Hizmetlerinde TR Karekodun Üretilmesi ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”), 21 Ağustos 2020 tarihli ve 31220 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Yönetmelik ile temel olarak 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun (“6493 sayılı Kanun”) çerçevesinde üretilecek ve bu kapsamdaki ödeme hizmetleri işlemlerinde kullanılacak karekod tanımlanmakta, buna ilişkin ilişkin usul ve esaslar düzenlenmektir.
i. TR Karekod
Yönetmelik, 6493 sayılı Kanun çerçevesinde ödeme hizmeti kapsamına giren işlemlerde karekod kullanımının ancak “TR Karekod” ile mümkün olduğunu düzenlemektedir 1 . TR Karekod, sadece Yönetmelik’in ekinde yer alan Teknik Doküman’da yer alan usul ve esaslara göre oluşturulan karekodlarına karşılık gelmekte olup dolayısıyla işbu şartları sağlamayan karekodların ödeme işlemlerinde kullanılması mümkün olmayacaktır 2 . Yönetmelik kapsamında TR Karekod ile gerçekleştirilecek ödemeler sınırlı sayıda olmayıp işyerleri/müşteri tarafından sunulan veya kişiden kişiye ödemelerde sunulan tüm karekodlara Yönetmelik uygulanacaktır.
TR Karekod’u ise
Üretilen bu TR Karekod’un kullanılmasında ve ilgili iş akışlarında Teknik İlke ve Kurallar Rehberi uygulanacaktır. Bu rehber, ilgili sistem işleticisinin başvurusu üzerine TCMB tarafından belirlenecektir.
İşbu doküman ve rehberlere uyuma ek olarak ödeme hizmeti sağlayıcılar, TR Karekod kullanılarak yapılacak ödeme işlemlerinin karekodda yer alan bilgiler ile uyumlu şekilde gerçekleştirilmesi ve ödeme işlemi gerçekleştirilirken karekodda yer alan bilgilerin bütünlüğünün korunması başta olmak üzere TR Karekod ile yapılacak ödemelerin güvenli ve sorunsuz bir şekilde gerçekleştirilmesi için gerekli önlemleri almakla yükümlü kılınmıştır4.
Karekod, (a) statik karekod (sabit içerikli birden fazla işlemde kullanılabilen karekod) ve (b) dinamik karekod (işleme özel üretilen tek kullanımlık karekod) olarak ayrılmış olup Teknik Doküman’da detaylandırılmıştır. Statik karekod kullanılması halinde ödeme hizmeti sağlayıcıların, ilgili işyerleri ile akdettiği çerçeve sözleşmede, karekodun fiziksel güvenliği ve okunabilirliğinin korunması amacıyla ihtiyaç duyulan tedbirlerin alınması için düzenlemelere yer vermesi gerekecektir.
Tüm bunlara ek olarak TR Karekod kullanılan hallerde ödeme hizmeti sağlayıcılarına, bildirimde bulunma yükümlülüğü getirilmiştir. Bu bildirim yükümlülüğü uyarınca TR Karekod ile başlatılan ödeme işleminin gerçekleşmesinin ardından (hangi tarafın ödeme hizmeti sağlayıcısı olunduğuna göre) alıcıya/gönderene işlemin gerçekleştiğine dair telefon, kısa mesaj ya da uygulama gibi uygun yöntemlerle en kısa sürede bilgi sağlanması gerekmektedir. Ödeme hizmeti sağlayıcısının bu tür iletişimleri yapabilmek için alıcıdan/gönderenden ön onay alması gerekmeyecektir. Nitekim alıcı/gönderen tarafından ödeme hizmeti sağlayıcısına yönelik ret hakkı kullanılması, işbu bildirimlerin yapılmasına engel teşkil etmeyecektir.
Yönetmelik ile getirilen ve aşağıda belirtilen uyum süreleri uzatılabilecek olmakla beraber ilgili uzatmaların bir yılı geçmeyeceği dikkate alınmalıdır.
Yönetmelik ile TCMB’ye aşağıdaki yetkiler ve görevler getirilmiştir.
➢ TCMB’nin en geniş yetkileri; Yönetmelik hükümlerini yorumlama, Yönetmelik’te yer almayan ya da açıklık bulunmayan konularda karar verme, uygulamayı düzenlemek ve yönlendirmek için tebliğ, genelge ve talimat yayımlama yetkileridir. Aşağıda belirtilen yetkiler ise spesifik olarak TCMB tarafından belirlenecek hususlara ilişkindir.
➢ TCMB, ödeme hizmet sağlayıcıların uyum süresini (31/12/2021) bir yılı geçmeyecek şekilde uzatmaya yetkilidir.
➢ TR Karekod, 6493 sayılı Kanun çerçevesinde ödeme hizmetleri için kullanılabilecek tek karekod tipi olmakla birlikte her türlü işlem için kullanılamayabilecektir. Zira TCMB, TR Karekod kullanılarak gerçekleştirilebilecek ödeme işlemlerine üst sınır getirme yetkisine haizdir6.
➢ İlgili sistem işleticisinin başvurusu üzerine TCMB tarafından Teknik İlke ve Kurallar Rehberi oluşturulacaktır.
➢ Teknik İlke ve Kurallar Rehberinin dağıtım ve paylaşım prosedürü TCMB tarafından belirlenecektir.
➢ TCMB, ödemeler alanının gelişimi için gerekli görmesi halinde belirli bir ödeme hizmeti türü için de TR Karekod kullanılarak gerçekleştirilecek işlemlere ilişkin iş akışlarını içeren Teknik İlke ve Kurallar Rehberini hazırlamaya yetkili kılınmıştır.
➢ TCMB faaliyetleri karekod ile ödeme yapılmasıyla ilgili olan taraflardan (ödeme hizmeti
sağlayıcıları, TR Karekod işlemlerinin gerçekleştirildiği sistem işleticileri, işyerleri ve dış hizmet sağlayıcıları…) gerekli bilgi ve belgeleri istemeye ve ihtiyaç halinde yerinde inceleme yapmaya yetkilidir.
➢ Karekod Yönlendirme Sistemi’nin işletim kuralları, katılım şartları ve ücretlendirme esasları gibi kuralları ve işleyişi, TCMB tarafından belirlenecektir.
➢ TR Karekod kullanılarak ödeme yapılmasına imkân sunacak işyerlerinin (ödeme işleminin karekod ile yapılabileceğine ilişkin) ödeme hizmeti kullanıcılarını ne şekilde bilgilendireceğini TCMB belirleyecektir.
➢ TCMB, ödeme hizmeti sağlayıcısından, (işyerlerinin ödeme kartları ya da TCMB tarafından işletilen ödeme sistemleri aracılığıyla ödeme kabul etme esnasında ödeme hizmeti sağlayıcılarının sundukları ödeme altyapısına ilave olarak farklı cihaz ve uygulamalar kullanması durumunda) işyerinde Teknik Dokümanda yer alan işyeri tarafından sunulan karekod yöntemi kullanılarak ödeme yapılmasına olanak sağlayan altyapının oluşturulması için gerekli önlemlerin alınması konusunda makul bir gerekçe sunmaksızın çaba göstermeyen işyerine sunduğu ödeme altyapısı hizmetlerini durdurmasını istemeye yetkilidir.
BKM, TR Karekod ile gerçekleşecek ödeme hizmetlerine ilişkin süreçlerde gerekli olması durumunda karekodun ve içeriğinde yer alan bilgilerin, ödeme hizmeti sağlayıcıları arasında transferini sağlamak üzere Karekod Yönlendirme Sistemi isimli bir altyapı kurmak ve işletmekle görevlendirilmiştir. Bu sistemin işletim kuralları, katılım şartları ve ücretlendirme esasları ise TCMB tarafından belirlenecektir.
Yine BKM tarafından oluşturulacak bir diğer sistem olarak Ulusal İşyeri Kayıt Sistemi öngörülmüştür. Bu sistemin amacı, TR Karekod ile yapılan ödeme işlemlerine ilişkin süreçlerin kolaylaştırılması ve ödemeler alanında dolandırıcılık ve kötü niyetli kullanım faaliyetlerinin önlenmesi olup temel olarak BKM nezdinde elektronik ödeme kabul eden işyerleri ile ilgili bilgiler tutulacaktır.
___________________________________
1- TR Karekod, ödeme işleminin başlatılması için bir araç niteliğinde olup TR Karekod’un işbu işlemlerde kullanılabilecek olması, ilgili diğer tarafların TR Karekod kullanımına konu ödeme işlemleri ile ilgili tabi olduğu sair yasal düzenlemelerden sorumluluğunu ortadan kaldırmamaktadır.
2- Bunun tek istisnası, (i) yabancı ülke mevzuatına göre ihraç edilen ödeme araçları kullanılarak (ii) yurt içinde yapılan, (iii) işlemin taraflarından birinin yurt dışında yerleşik olduğu ve (iv) ödeme işlemi için yurt dışında yerleşik bir ödeme hizmeti sağlayıcısının altyapısından yararlanılan karekodlu ödeme işlemleridir. Bu tür ödeme işlemleri için TR Karekod kullanılması zorunlu tutulmamıştır.
3 - Bu durumda da ödeme hizmeti sağlayıcısının tabi olduğu mevzuatta dış hizmet kullanımı ile ilgili yer alan hükümlere uygunluğun sağlanması zorunlu olup işbu kapsamda herhangi bir istisna tanınmamıştır
4- Benzer yükümlülük TR Karekod kullanılarak ödeme yapılmasına imkân sunan işyerlerine de getirilmiştir.
5- Yönetmelik’e uyum kapsamında Teknik Doküman’a ve (ilgili olması halinde) ilgili ödeme sistemiyle ilgili hazırlanacak Teknik İlke ve Kurallar Rehberi’ne uyum da dikkate alınmalıdır.
6- Ödeme hizmeti sağlayıcılar da TR Karekod ile gerçekleştirilebilecek işlemlere üst sınır getirebilecek olmakla beraber TCMB’nin belirlemekle yetkili bu üst limit, her halükarda ödeme hizmeti sağlayıcılar için doğrudan bağlayıcı olacaktır.